Woontoren Noordmolenwerf

Twintig jaar na oplevering was de buitenkant van woontoren Noordmolenwerf aan een grondige opknapbeurt toe. Architect Victor Mani voorzag de pal achter het Hofplein gelegen mastodont van een nieuwe goudkleurige regenjas. Het resultaat is verbluffend. Wie niet beter weet, zou zweren dat hij voor splinternieuwe hoogbouw staat. Onder de nieuwe jas gaat echter nog steeds het vrijwel ongewijzigde oorspronkelijke bouwwerk schuil.

De woontoren Noordmolenwerf wordt in 1981, samen met de naastgelegen laagbouw op een tweelaagse parkeergarage, gerealiseerd naar ontwerp van architect Nico Zwarts (Studio 8). De achttien bouwlagen tellende mastodont met negen kleine woningen per verdieping vormt het letterlijke hoogtepunt van de gemeentepolitiek om in het centrum van Rotterdam grote aantallen sociale huurwoningen te bouwen. Twintig jaar later is de toren hard op weg te verloederen. Het gebouw heeft achterstallig onderhoud, maakt een uitgewoonde indruk en heeft geen enkele aantrekkingskracht op woningzoekenden in de categorie ‘sociaal opwaarts mobiel’. Integendeel.

Om deze neerwaartse spiraal te doorbreken vraagt de eigenaar, Woningstichting PWS, in 2001 de Rotterdamse architect Victor Mani om een ontwerpvoorstel voor een goedkope, louter esthetische facelift van het exterieur. Aangezien de balkons last hebben van betonrot, ontwerpt Mani een abstract kleurenschema dat eenvoudig en goedkoop kan worden meegenomen in de na betonherstel noodzakelijke schilderbeurt.
De basis van het kleurenschema zijn uitvergrote pixels van digitale foto’s van de skyline van Rotterdam. Dit radicale voorstel is PWS bij nader inzien echter niet chic genoeg. Om de woningen te kunnen ‘herpositioneren’ op de woningmarkt wil men dat de toren een compleet nieuwe, hedendaagse uitstraling krijgt. Hierop voorziet Mani de toren in zijn geheel van een goudkleurige glazen ‘regenjas’ die de oorspronkelijke verschijningsvorm volledig aan het zicht onttrekt.
De metamorfose start in de loop van 2005 en wordt eind 2006 voltooid. Tijdens de verbouwing blijft het merendeel van de woningen bewoond. Aan de binnenkant van de woningen krijgen alleen de technische installaties, keukenblokken en het sanitair een vernieuwingsbeurt. Wel worden in het kader van de herpositionering op de bovenste verdiepingen een aantal kleine appartementen samengevoegd. Ook wordt de toren met twee bouwlagen ‘opgetopt’ en verschijnen er acht nieuwe maisonnettes boven op het oorspronkelijke dak.

Uitgangspunt van Victor Mani is dat de facelift ervoor moet zorgen dat de bewoners weer trots zijn op ‘hun’ flatgebouw. Zelf opgegroeid in de door Van Tijen en Maaskant ontworpen Plaslaanflat in Rotterdam-Kralingen, die niet alleen een riant uitzicht bood maar ook beschikte over een aparte lift voor leveranciers en dienstpersoneel, weet hij uit eigen ervaring dat wonen in een flat wel degelijk een positieve keuze kan zijn. Aangezien zijn opdracht niet verder reikt dan de buitenkant, kiest hij ervoor om de flat van een luxueuze goudkleurige ‘verpakking’ te voorzien. Hierbij vouwt hij het goudkleurige pakpapier bij de open randen als het ware dubbel tot een elegante rode bies.

Terwijl in de oorspronkelijke situatie elk appartement zich in het exterieur manifesteert met een eigen balkon, maakt Mani de balkons in de nieuwe ‘verpakking’ juist volledig ondergeschikt aan het beeld van de flat in zijn totaliteit. Hiertoe vervangt hij de kenmerkende oorspronkelijke balkons door nieuwe, bredere en diepere exemplaren, die vervolgens worden ‘ingepakt’ met transparante glazen schermen over de hele hoogte van het gebouw. De nog in goede staat verkerende houten gevelpuien en balkonconsoles blijven gewoon zitten. Om te voorkomen dat de noodzakelijke openingen in de gevelschermen de maat en schaal van de achterliggende individuele buitenruimten alsnog tot uitdrukking brengen in het gevelbeeld, plaatst Mani de openingen in abstracte ‘random’-patronen die vrijwel alle bouwlagen beslaan.
Om de definitieve kleur van de gouden ‘regenjas’ te bepalen roept Mani de hulp in van beeldend kunstenaar Lenny Schröder. Samen kiezen zij een combinatie van transparant gekleurde glaspanelen voor de balkonschermen en in kleur gespoten glaspanelen voor de dichte geveldelen die, ondanks het verschil in doorzichtigheid, precies dezelfde kleurtoon hebben. Alsof alle glaspanelen even transparant zijn, waarbij de bouwmassa als het ware door het gekleurde glas heen schemert. In werkelijkheid bestaan de panelen ter plaatse van de dichte geveldelen echter uit gewoon helder veiligheidsglas dat aan de achterzijde is voorzien van kleurcoating. Het doorzichtige glas van de balkonschermen ontleent zijn kleur daarentegen aan een combinatie van kleurfolies tussen twee blanke glasplaten (het op additieve kleurmenging gebaseerde Vanceva ‘tussenlagensysteem’ van de Belgische fabrikant Solutia).

De enige verbouwingen die Mani onder de nieuwe ‘regenjas’ doorvoert, bevinden zich in de plint en de top van het gebouw. In de plint breekt hij de bestaande entreehal open en geeft hij de binnenkant een ‘extreme makeover’. Glazen puien en knalrode wanden en plafonds (de rode ‘voering’ van de goudkleurige regenjas) laten de volledig transparante binnenruimte conceptueel deel uitmaken van het exterieur. Aan de top van de toren vervangt Mani de vier oorspronkelijke dakkamers op de hoekpunten van het gebouw door twee rijen met elk vier maisonnettes aan weerszijden van een beschutte patio. Hierdoor wordt de toren niet alleen twee verdiepingen hoger maar krijgt hij, door de afwijkende gevelindeling van de twee nieuwe bovenste bouwlagen, ook een verticale beëindiging en ontstaat een ‘klassieke’ hoogbouwcompositie met voet, schacht en top.

De materialisatie en kleurstelling van de nieuwe ‘regenjas’ mogen nog zo hip zijn, de elegante snit is gebaseerd op tijdloze ontwerpprincipes.

Opdrachtgever
Woningstichting PWS, Rotterdam
Ontwerp
Victor Mani, Rotterdam [meer]
Bouwmanagement
Sternergroep, Rotterdam
Aannemer
BAM, Bunnik
Kleuradvies
Lenny Schröder, Amsterdam
Leverancier kleurfolie gevelglas
Solutia (België)
Realisatie
2006
Tekst
Egbert Koster
Fotografie
Serge Brison
Victor Mani, Rotterdam